Wilki w Polsce - co warto o nich wiedzieć?

Rzecz o wilku, czyli garść faktów

Wilk (Canis) to rodzaj ssaka drapieżnego z rodziny psowatych. Zalicza się do niego kilka gatunków wilków, szakali oraz dingo. W Polsce i w Europie występuje wilk szary. Zamieszkuje tereny leśne i górskie, rozległe równiny, a także tereny podmokłe. Wilki żyją w watahach, które mogą liczyć do 20 osobników, ale przeważnie są mniejsze (w Polsce często ich rodziny liczą ok. 6-8 osobników). Wataha jest trochę jak ludzka rodzina – są w niej rodzice, do pewnego czasu ich dzieci, a czasem inne wilki z poprzedniego miotu. W stadzie jest ściśle określona hierarchia, na jej szczycie jest para alfa, która jako jedyna ma prawo się rozmnażać. Potrzebują dużej przestrzeni, jedna lub dwie watahy zajmują teren od 100 do 300 km2.

W zależności od pory roku czy dostępności pożywienia wilk może także żyć samotnie lub w parze. Ich pożywieniem są większe zwierzęta kopytne (jelenie, dziki, sarny) oraz mniejsze ssaki czy nawet padlina. Jeśli mają ku temu warunki, chętnie zjedzą też ryby. Wygłodniałym wilkom zdarza się polować na niezabezpieczone zwierzęta hodowlane, przebywające w pobliżu obszaru występowania tych drapieżników. W stosunku do ludzi nie są raczej agresywne i starają się ich unikać.

Dorosły samiec wilka będzie mierzył ok. 160 cm długości (z ogonem), jego waga to ok. 40-60 kg. Samica waży do 30 do 50 kg. Sierść wilka stanowi wierzchnia warstwa sztywnego włosia, które dobrze chroni przed wilgocią oraz podszerstek, który zapewnia ciepło. Wilcze futro może być brązowe, płowe lub w odcieniach szarości. Wilki na wolności mogą żyć do 16 lat, w niewoli dożywają 20 lat. 

Najwięcej wilków żyje obecnie w:

• Kanadzie (ok. 50 tysięcy sztuk),
• druga pod tym względem jest Rosja z 30 tysiącami,
• w Europie najliczniej występują w Rumunii (ok. 2700 sztuk).

 

 

Gdzie w Polsce występują wilki?

Ile jest wilków w Polsce? Obecnie populację wilka w naszym karaju szacuje się na ok. 2000 osobników, choć jeszcze 10 lat wcześniej liczyła ona między 543–687 osobników. Jeżeli natomiast chodzi o występowanie wilków w Polsce, to żyją one głównie na terenie województw:

• podkarpackiego,
• małopolskiego,
• podlaskiego.

Praktycznie wcale nie występują:

• na Śląsku,
• w województwie opolskim
• w województwie łódzkim.

Niedawno doniesiono o pojawieniu się wilczych osobników na terenie Puszczy Kampinoskiej (leżącej na obrzeżach Warszawy), gdzie nie widziano ich od bardzo wielu lat. Lata powojenne nie były dla wilków łaskawe. Między 1955 a 1975 rokiem upolowanie wilka nagradzano premiami pieniężnymi, co doprowadziło to drastycznego spadku liczebności tych zwierząt. W latach 90. ubiegłego wieku zaczęto w końcu kłaść kres tępieniu wilka i starano się zmienić obowiązujące prawo. Jako pierwsze ochronę wilkowi na swoim terenie zapewniło ówczesne województwo poznańskie. 

Czy wilki są pod ochroną w Polsce?

Dzisiaj wilki w Polsce są objęte ochroną ścisłą, a polowanie na niego karane jest grzywną lub aresztem. Zdarza się wydanie zezwolenia na odstrzał uporczywie atakujących hodowlane zwierzęta osobników, ale zawsze dzieje się to na wniosek konserwatora przyrody. Do ich niskiej populacji przyczynia się także ograniczanie im siedlisk, wskutek zabudowy lub fragmentacji obszarów siecią drogową. W „Polskiej czerwonej księdze zwierząt”, czyli rejestrze gatunków zagrożonych, ma status NT (near threatened) – gatunek niższego ryzyka, ale bliski zagrożenia. Na terenach wytypowanych do obszaru Natura2000 ma status gatunku priorytetowego.

 

 

Co jedzą wilki? - trudy wilczego życia 

Wilki to zwierzęta bardzo rodzinne. Dbają o swoje stado i podejmują wszelkie działania, aby zapewnić sobie nawzajem przetrwanie. Nie jest im łatwo, ze względu na kurczące się siedliska, wrogość ludzi oraz trudność zdobywania pokarmu. Wilk potrzebuje dziennie ok. 1,3 kg mięsa. Stado najchętniej upolowałoby dużego jelenia, aby wszyscy się najedli i mięsa wystarczyło na dłużej. Jednak upolowanie jelenia to nie taka prosta sprawa. Jak wykazały amerykańskie badania większość podjętych prób złapania jelenia czy łosia kończy się niepowodzeniem. W toku koegzystencji kopytne nauczyły się szybciej uciekać przed wilkami, niż one je gonić. Gdy się to wie, bardziej zrozumiałe jest, że głodny wilk chętniej skusi się na łatwo dostępne gospodarskie zwierzę, które ma małe szanse ucieczki.

Naturalnymi wrogami wilków są choroby oraz urazy. Wirus nosówki oraz parwowirus psi zabija wilcze szczenięta. Prawdziwą zmorą wilków jest świerzbowiec, którym zaraża się od lisów czy jenotów. Świerzb powoduje potworne swędzenie. Zwierzęta drapią się do krwi, z czasem tracą sierść, co powoduje marznięcie. Rany i strupy na łapach utrudniają poruszanie się, co czyni zwierzę niezdolne do zdobywania pokarmu i przetrwania. W końcu padają z wychłodzenia i wycieńczenia. 

Drapieżniczy tryb życia także niesie ze sobą konsekwencje. Podczas polowań na większe od siebie zwierzęta niejednokrotnie wilki doznają urazów narządów wewnętrznych, zranień czy złamań. Po kilku latach konsekwencje ilości tych urazów dają o siebie znać, stąd też wilki żyją o wiele krócej od psów – średnio będzie to 6 lat.

Kto miał okazję oglądać nagrania fotopułapki z Wigierskiego Parku Narodowego, na których można obserwować dzieje tutejszej watahy, ten wie, że problem świeżbowca może dotkliwie dotknąć wilczy miot, a dawny uraz łapy u „głowy rodziny” pozwalał rozpoznać go z daleka po utykającym chodzie.

 

 

Dwa oblicza wilka

Jako zwierzę drapieżne i nieco tajemnicze (słynne wycie do księżyca) wilk zawsze budził respekt i strach, a ze względu na przypadki polowań na zwierzęta gospodarskie - niechęć hodowców i rolników. Jednocześnie był negatywnym bohaterem wielu książek i bajek dla dzieci jak choćby wszystkim znany „Czerwony Kapturek” czy „Wilk i owce”. Przymiotnik „wilczy” miał też często raczej pejoratywne znaczenie:

• „wilcza jagoda”,
• „wilczy dół”,
• „wilcze łyko”,

a negatywny wizerunek wilka utrwalił się w wielu porzekadłach, takich jak:

• „człowiek człowiekowi wilkiem”,
• „wywoływać wilka z lasu”,
• „patrzeć na kogoś wilkiem”.

Wilkołak był też postacią jednoznacznie złą – straszną i krwiożerczą bestią, a zarazem hybrydą wilka i człowieka o ponadprzeciętnej sile. Tymczasem szkody wśród zwierząt gospodarskich, za które tak nie lubi się wilków, są często wynikiem głodu, spowodowanego ograniczanie wilkom terenów, na których mogą zdobyć pożywienie.

Obecnie postrzeganie wilka zaczyna się nieco zmieniać – i słusznie! Jest wszak praprzodkiem naszych domowych psów, które przecież kochamy między innymi za inteligencję i oddanie. Takie też są wilki – to mądre i dostojne zwierzęta, bardzo opiekuńcze w stosunku do członków swojej watahy. W stadzie jest określona hierarchia i każdy ma swoje zadanie do spełnienia – są tropiciele śladów zwierzyny, ci którzy na nią polują, jeszcze inni przewidują niebezpieczeństwo za pomocą węchu. Młodymi opiekują się nie tylko rodzice, np. przeżuty do zjedzenia pokarm dostarczają im wszyscy członkowie stada. Także starsze czy chore osobniki są przez resztę chronione. Wilki świetnie się ze sobą komunikują, za pomocą różnych sposobów wokalizacji, postawy ciała czy mimiki – zupełnie jak nasze domowe psy! 

 

 

W badaniach dokonano ciekawej obserwacji – wilki mają umiejętność godzenia się. Porównano je pod tym względem do psów. W sztucznie stworzonych wilczych grupach dochodziło do kłótni i bójek, jednak zwierzęta po jakimś czasie zauważalnie godziły się, oddając się po dość krótkim czasie wspólnej zabawie. Z kolei psy po kłótniach raczej się unikały. Według badaczy umiejętność godzenia się pozostała u wilków, gdyż jest niezbędna do przetrwania stada. Psy z kolei zatraciły tę umiejętność; w procesie przystosowawczym do życia z człowiekiem nie potrzebują one do przeżycia innych psów.

Korzyści z obecności wilków w przyrodzie są niepodważalne. Regulują one ilość zwierzyny w ekosystemie. Chętnie polują na jelenie, które jeśli występują w nadmiarze na danym terenie (a tak się dzieje, gdy nie mają naturalnego wroga) wyrządzają szkody w uprawach leśnych i młodnikach, w których się żywią. Bobry oraz dziki także są często wybieranym pożywieniem wilków i jeśli będą mogły regulować naturalnie ich populację, przyczynią się do zmniejszenia szkód przez nich wywołanych. Z resztek pożywienia pozostawionych przez wilki, korzystają także inne stworzenia padlinożerne. Wilk to prawdziwy strażnik lasu, dlatego tak ważna jest ochrona wilków w Polsce i na świecie. 

 

 

Więcej podobnych artykułów znajdziesz na Empik Pasje w dziale Mam zwierzęta.

Zdjęcie okładkowe: Shutterstock