UWAGA: Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie służy samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.
Witaminy i składniki mineralne – kluczowe dla zdrowia matki i dziecka
Dieta współczesnych Polek i Polaków zawiera zwykle wystarczającą ilość kalorii i bardzo rzadko występują przypadki niedożywienia kalorycznego u zdrowych osób. Jednak niedobory niektórych witamin i mikroelementów zdarzają się częściej, ponieważ produkty najczęściej spożywane: białe pieczywo, przetworzone mięso, ziemniaki, nabiał – mogą nie zaspokajać zapotrzebowania na te składniki. Nie wszyscy jedzą wystarczające ilości ryb, świeżych warzyw i owoców, i pełnoziarnistych produktów zbożowych. Zbilansowana dieta jest szczególnie ważna dla kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących piersią i dla ich dzieci. Ten początkowy czas wzrostu i rozwoju jest kluczowy dla późniejszego zdrowia i dobrej kondycji w ciągu całego życia. Dlatego warto, planując ciąże lub będąc w ciąży, uzupełnić swoją wiedzę na temat racjonalnego odżywiania, a nawet skonsultować się z wykwalifikowanym dietetykiem i ulepszyć swój jadłospis. Przyjmowanie wielu suplementów może okazać się wówczas zbędne, choć z pewnością lekarz zaleci zażywanie kwasu foliowego.
Planowanie ciąży – ważny kwas foliowy
Właściwy poziom kwasu foliowego (witaminy B9) w organizmie przyszłej matki pozwala zmniejszyć ryzyko powstawania wad cewy nerwowej u płodu. Korzyści z suplementacji kwasu foliowego są znaczne, a działania niepożądane praktycznie żadne, dlatego specjaliści zalecają każdej kobiecie, która może zajść w ciążę, przyjmowanie kwasu foliowego lub folianów (jego soli) w dawce 0,4 mg (400 mikrogramów, czyli mg lub mcg – takie skróty mikrogramów się spotyka) dziennie. Ponieważ wiele ciąż jest nieplanowanych, stanowi to zabezpieczenie „na wszelki wypadek”, aby ewentualnie poczęte dziecko nie było obarczone niepotrzebnym ryzykiem wad układu nerwowego. Jeśli kobieta urodziła wcześniej dziecko z wadami cewy nerwowej, to powinna zażywać kwas foliowy w większej dawce: 4 mg na co najmniej miesiąc przed zajściem w ciążę i przez pierwsze 12 tygodni ciąży. Następnie może zmniejszyć dawkę do zalecanej dla pozostałych kobiet w ciąży.
Suplementy diety w ciąży - kwas foliowy, witamina D.
Suplementację kwasu foliowego należy kontynuować w ciąży i w okresie karmienia piersią. Zalecane dawki to 0,4-0,6 mg dziennie w pierwszym trymestrze, a później – 0,6-0,8 mg dziennie. Kobiety planujące ciążę i ciężarne, chorujące na choroby przewlekłe, np. cukrzycę, otyłość, niewydolność wątroby lub nerek, choroby przewodu pokarmowego i zażywające na stałe leki mogą potrzebować większych dawek kwasu foliowego i powinny w tym celu poradzić się swojego lekarza.
Kolejną ważną witaminą, której niedobory często występują w polskiej populacji, jest witamina D, czyli cholekalcyferol. Jej rolą jest m. in. umożliwienie przyswajania wapnia i magnezu, właściwy rozwój kości, funkcjonowanie układu odpornościowego. Jest bardzo ważna dla rosnącego organizmu. Najlepiej, aby konieczność zażywania witaminy D u ciężarnej i wysokość dawki ustalono na podstawie badania poziomu wit. D we krwi, jednak rzadko wykonuje się takie badania. Dlatego ogólne zalecenie dla zdrowych kobiet w ciąży to przyjmowanie 1600-2000 IU witaminy D dziennie. Kobiety otyłe lub cierpiące na choroby przewlekłe mogą potrzebować większej dawki witaminy D, dlatego powinny poradzić się lekarza.
Ale co to znaczy IU? „IU” lub I.U.” to symbol „międzynarodowych jednostek” witaminy D, czasem spotyka się także zapis „j.m.” czyli „jednostek masy” lub po prostu „j” – jednostek. 40 I.U. odpowiada 1 mikrogramowi (1 mg lub mcg = 0,001 mg) witaminy D. Czyli 2000 IU to 50 mikrogramów witaminy D.
To ważne: żelazo, jod i kwasy omega-3
W ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na żelazo – rośnie nowy organizm, matce przybywa krwi, zwiększa się masa macicy i łożyska. Jeśli organizm matki nie ma wystarczających zapasów żelaza, to może dojść do jego niedoborów i anemii. Jednak normalna dieta, szczególnie uwzględniająca produkty mięsne, zwykle zawiera dość żelaza, a należy unikać także jego nadmiaru, ponieważ może być szkodliwy. Jeśli więc jesteś zdrowa i dobrze się odżywiasz, to z samodzielną suplementacją żelaza najlepiej zaczekać i poprosić lekarza o wykonanie badań krwi. Na podstawie ich wyników lekarz oceni, czy jest potrzeba uzupełniania żelaza suplementami albo odpowiednimi lekami. Konieczność uzupełniania żelaza może zaistnieć u kobiet na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej, jednak i tutaj należy trzymać się dawek zaleconych przez lekarza. Żelazo w niewielkich dawkach jest także zwykle zawarte w wieloskładnikowych, popularnych suplementach dla kobiet w ciąży.
Podczas ciąży zwiększa się też zapotrzebowanie kobiety na jod. U zdrowych kobiet bez chorób tarczycy, zaleca się przyjmowanie 150-200 mikrogramów jodu dziennie. Przyszłe matki, które chorują na tarczycę powinny być pod stałą opieką endokrynologa, który ustali dawki jodu, kontrolując jednocześnie czynność tarczycy i w razie potrzeby wdrażając leczenie. Jod wchodzi często w skład preparatów wielowitaminowych przeznaczonych dla kobiet w ciąży. Preparaty takie zawierają zwykle podstawowe składniki, zalecane do przyjmowania kobietom w ciąży i karmiącym.
Wiele słyszymy na temat roli kwasów tłuszczowych omega-3 w rozwoju układu nerwowego, wzroku i układu krążenia. Najważniejszym kwasem tłuszczowym omega-3 jest dla ludzi DHA, czyli kwas dokozaheksaenowy. Ta trudna nazwa oznacza, że w cząsteczce tego kwasu występuje dwanaście atomów węgla. Głównym źródłem DHA są niektóre algi morskie i tłuste morskie ryby. Oleje roślinne bogate w kwasy omega-3, takie jak olej lniany lub olej z orzechów włoskich, nie zawierają DHA, tylko kwas alfa-linolenowy (ALA). Kwas ALA może być przekształcany w organizmie w DHA, jednak jest to proces mało wydajny. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca kobietom w ciąży przyjmowanie przynajmniej 200 mg DHA dziennie, a kobietom, które jedzą mało ryb – nawet więcej. Jeśli lekarz uzna, że istnieje ryzyko przedwczesnego porodu, może zwiększyć tę dawkę do 1000 mg dziennie.
Warto przyjmować suplementy wysokiej jakości, przeznaczone dla kobiet w ciąży, ponieważ ryby – zwłaszcza drapieżne – mogą kumulować w tkankach metale ciężkie i zanieczyszczenia obecne w wodzie morskiej. Jeśli zdecydujesz się na przyjmowanie tranu, skonsultuj to ze swoim lekarzem ze względu za zawartość w tranie witaminy A, czyli retinolu.
Retinol, czyli witamina A – niebezpieczny nadmiar
Witamina A jest kluczowa dla prawidłowego rozwoju płodu i jej niedobory mogą powodować różne wady rozwojowe. Jednak nadmiar witaminy A w ciąży może także być niebezpieczny. Należy zachować ostrożność przy ewentualnym przyjmowaniu tranu, który obok DHA i witaminy D zawiera także retinol. Zapytaj lekarza, jaką dawkę tranu możesz przyjmować i czy powinnaś unikać witaminy A z innych źródeł, np. multiwitamin, suplementów lub pokarmu. W pożywieniu retinol występuje np. w wątróbce, tranie i tłustych rybach, a w mniejszej ilości – w tłuszczu mlecznym, jajach. W czasie ciąży i karmienia piersią nie powinno się stosować kosmetyków z retinolem lub kwasem retinowym. Bezpieczniejszym źródłem witaminy A dla kobiet w ciąży jest beta-karoten, czyli prowitamina A, pomarańczowy barwnik występujące np. w marchwi i wielu warzywach. Organizm sam wytwarza z beta-karotenu witaminę A, a suplementy wielowitaminowe dla przeznaczone dla ciężarnych (np. Falvit Mama) zwykle zawierają właśnie beta-karoten zamiast retinolu.
Witaminy i suplementy dla kobiety karmiącej
Po szczęśliwym rozwiązaniu, najlepiej jest, jeśli matka karmi piersią. Pokarm matki jest niezastąpiony dla dziecka i zawiera komplet składników odżywczych na pierwsze sześć miesięcy życia (należy uzupełniać tylko wit. D). Jednak dbałość o zbilansowaną dietę matki jest szczególnie ważna. Jeśli chodzi o suplementację, to karmiąca kobieta może przyjmować te suplementy, które zażywała w ciąży, jednak należy zawsze upewnić się u swojego lekarza co do ewentualnej zmiany dawek, eliminacji któregoś z suplementów lub dodania innego. Wpływ na zmianę zaleceń może mieć np. zmiana diety po porodzie lub przebieg samego porodu (np. utrata krwi).
Witaminy dla noworodków i niemowląt
Zaraz po urodzeniu ważna jest dla noworodka witamina K, która reguluje krzepliwość krwi. U starszych dzieci i dorosłych witamina ta jest wytwarzana przez bakterie jelitowe, jednak noworodki nie mają jeszcze ustabilizowanej flory jelitowej. Dlatego rutynowo daje się noworodkom jeszcze w szpitalu witaminę K w zastrzyku. Pozwala to zapobiec niedoborom do czasu, kiedy w jelitach dziecka bakterie wytworzą dość tej witaminy. Alternatywą dla zastrzyku jest podawanie witaminy K doustnie przez pewien czas. Dawki i okres podawania ustali lekarz przy wypisywaniu noworodka ze szpitala.
Niemowlęta karmione piersią powinny także otrzymywać suplementy witaminy D w dawce około 400 IU dziennie. Ponieważ niemowlę nie połknie kapsułki, na rynku są dostępne witaminy dla niemowląt w postaci kropli lub kapsułek z zawartością wyciskaną do ust, lub aerozoli do rozpylania w jamie ustnej dziecka.
Wcześniaki mogą mieć większe zapotrzebowanie na witaminę D, które ustali lekarz. Zdrowe dzieci, które karmione są mlekiem modyfikowanym i wypijają odpowiednią jego ilość, nie zawsze muszą dostawać witaminę D z innych źródeł, ponieważ mleko modyfikowane jest wzbogacane w witaminę D oraz w inne witaminy – w razie wątpliwości, zapytaj lekarza.
W skrócie
Podsumowując – najważniejsza dla matki i dziecka jest prawidłowo zbilansowana dieta, bogata w świeże warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe tłuszcze i pełnowartościowe białko (mięso, ryby, nabiał, jaja). Dzięki właściwemu odżywianiu niemal wszystkie potrzeby matki i rosnącego dziecka zostaną zaspokojone
- Pamiętaj – suplement to tylko dodatek do właściwej diety, a nie coś, co zastępuje racjonalne odżywianie!
- Niektóre witaminy, mikroelementy i kwasy tłuszczowe powinny być suplementowane, ale z umiarem i zgodnie z zaleceniem Twojego lekarza – czasem nadmiar może szkodzić, tak samo jak niedobór.
- Jeśli cierpisz na choroby przewlekłe, masz nadwagę lub przyjmujesz leki, przed zastosowaniem suplementów poradź się lekarza. Być może potrzebujesz innych dawek lub innego zestawu suplementów, niż ogół populacji.
Komentarze (0)