Lektury szkolne to książki, które mają niezwykle trudne zadanie. Wybrane spośród wielu dzieł literatury polskiej i zagranicznej, mają uwrażliwiać młodych ludzi, uczyć historii oraz zachęcać do czytania w ogóle. Czy tak się dzieje? Tylko jeśli uczeń fatycznie te lektury czyta ze zrozumieniem i umiejętnie wyciąga wnioski. Często tak się nie dzieje i powodów jest bardzo wiele. Może chodzić o poziom trudności zrozumienia konkretnej powieści lub interpretacji jej przesłania, sposób jej omawiania, możliwość posłużenia się streszczeniem zamiast samodzielnej dedukcji itp. Dlatego, niezależnie od tego, czy w czasach szkolnych sumiennie podchodziliście do czytania lektur, istniało ryzyko, że nie pojmiecie każdego aspektu fabuły. Nic straconego! Większość tych dzieł to uniwersalna literatura, do której powrót może okazać się miłym doświadczeniem, nieobarczonym poczuciem szkolnego obowiązku. Perspektywa czasu i doświadczeń sprawi, że jako osoby dojrzałe, zupełnie inaczej odbierzecie ich treść. Prezentujemy listę lektur, które warto przeczytać będąc dorosłym.
Astrid Lindgren, „Dzieci z Bullerbyn” – klasy I-III
Opowieść o losach mieszkańców szwedzkiej wsi została wydana w 1947 roku, a mimo to zawarte w niej treści są ponadczasowe. Fabuła utkana jest ze wspomnień jednej z głównych bohaterek Lisy Erikson, która jest równocześnie narratorką. Opisy przyrody, ciepłych relacji rodzinnych i dziecięcych zabaw to przekaz czytelny dla młodszych oraz starszych dzieci. Jako dorośli czytelnicy znajdziemy na tych stronach ukojenie i dla odmiany utożsamimy się ze starszym pokoleniem bohaterów, które wiodło już zdecydowanie mniej sielskie życie, ale dbało o swoje dzieci, by te mogły cieszyć się beztroską.
Dzieci z Bullerbyn (okładka twarda)
Henryk Sienkiewicz, „W pustyni i w puszczy” – klasy IV-VI
Stasia Tarkowskiego i Nel Rawlison nie trzeba nikomu przedstawiać. Zagubieni w Afryce, przemierzają wiele kilometrów w poszukiwaniu bezpiecznego schronienia, licząc, że odnajdą również swoich ojców. Ledwo uchodzą z życiem po jednej przygodzie, znów wikłają się w kolejną.
Jednak „W pustyni i w puszczy” to nie tylko powieść przygodowa, znajdują się w niej bowiem wątki historyczne – chociażby powstanie Mahdiego przeciwko armii brytyjskiej i rządowi Egipskiemu. Jako młodzi czytelnicy najwięcej uwagi poświęcamy temu, co fikcyjne, więc powrót do tego tytułu i spojrzenie na fabułę z perspektywy prawdziwych wydarzeń, może okazać się ciekawym doświadczeniem.
W pustyni i w puszczy (okładka miękka)
Antoine de Saint-Exupéry, „Mały Książę” – klasy VII-VIII
„Mały Książę” jest przykładem powieści, którą można interpretować na wiele sposobów. Chociaż pełna jest symbolizmów, nawet potraktowana bardzo dosłownie, dzieli się morałem. Osobiście sięgam po ten tytuł co kilka lat i przekonuję się na własnej skórze, jak mocno może zmieniać się interpretacja losów chłopca i napotkanych przez niego bohaterów.
Ta powiastka psychologiczna została przetłumaczona na wiele języków oraz gwar. Jeśli nie chcecie ponownie czytać jej w klasycznym wydaniu, zachęcam do zapoznania się z innymi możliwościami, o których możecie przeczytać w artykule „Mały Książę” w różnych gwarach – premiera „Małego Królewica”.
Mały Książę (okładka twarda)
Sławomir Mrożek, „Tango” – szkoła średnia
Walka tradycyjnych wartości z nonkonformizmem w dramacie Sławomira Mrożka ubrana została w rodzinną relację. Artur to przedstawiciel młodego pokolenia. Buntuje się on przeciwko anarchii, którą z kolei pielęgnują jego właśni rodzice – Stomil i Eleonora. Chłopak, chcąc wymusić na krewnych podporządkowanie się tradycji, aranżuje swój własny ślub. Tragiczne wydarzenia udaremniają jego plan.
Podobnie jak w przypadku książki „W pustyni i w puszczy”, farsa Mrożka ma podłoże historyczne. Przemiany społeczne zachodzące od czasów dwudziestolecia międzywojennego do czasu po wybuchu II Wojny Światowej spolaryzowały wiele środowisk. Efektem polaryzacji było wiele konfliktów, które lepiej można zrozumieć nabierając nieco perspektywy. Może się okazać, że jeśli wcześniej utożsamialiście się z Arturem, teraz opowiecie się za wartościami wyznawanymi przez Stomila. Lub – odwrotnie!
Tango (okładka miękka)
George Orwell, „Rok 1984” – szkoła średnia
Wraz z rozkwitem literatury postapokaliptycznej, zagadnienia związane z ustrojem totalitarnym stawały się coraz bardziej zrozumiałe dla pokoleń, które nigdy nie doświadczyły propagandy. Pamiętajmy jednak, że antyutopijna powieść Orwella, została wydana dużo wcześniej niż ów rozkwit nastąpił i też – zanim trafiła do polskiego kanonu lektur. Tę książkę warto przeczytać, będąc dorosłym ze względu na jej ostrzegawczy i polityczny charakter i lepszą zdolność interpretacji czynów głównych bohaterów.
Rok 1984 (okładka twarda)
Stanisław Lem, „Wizja lokalna” – szkoła średnia (lektura uzupełniająca)
Futurystyczne utwory literackie wydawane pod koniec XX wieku nie zawsze potrafiły przetrwać próbę czasu. Tak samo, jak filmy z tamtego okresu. Niektórym odbiorcom po latach wydawały się naiwne, zbyt przaśne. Powieść Stanisława Lema, którą przytaczam, nie tylko wymknęła się temu schematowi, ale wręcz nabrała zupełnie nowego znaczenia.
Teraz kiedy technologia otacza nas z każdej strony, gdy coraz więcej sprzętów ma przedrostek „smart” w nazwie i pewne przełomy naukowe wydają się czaić za rogiem, warto pochylić się nad zagadnieniami poruszonymi w „Wizji lokalnej”. Etyka technologiczna, relacja kultury z techniką czy sztuczną inteligencją to aspekty, które warto analizować na wielu etapach swojego życia. Jeśli jako młodzi czytelnicy zachwycaliście się możliwościami płynącymi z rozwoju technologicznego, teraz jako dojrzali ludzie możecie lepiej dostrzec również niebezpieczeństwa.
Wizja lokalna (okładka miękka)
Jacek Dukaj, „Katedra” – szkoła średnia
Cały zbiór opowiadań „W kraju niewiernych” jest niezwykłą podróżą do świata niemalże zniekształconego przez technologię. Realia tak odmienne od naszych, a jednak niezwykle namacalne, każą nam na nowo definiować dogmaty wiary, co zdecydowanie łatwiej przyjdzie nam zrobić, będąc czytelnikiem starszym. „Katedra” to opowiadanie o prawdziwej budowli, która jednocząc się ze swoim twórcą, nabrała niezwykłych właściwości. Stała się miejscem kultu i przedmiotem badań środowisk religijnych. Zgłębianie sakralnych tajemnic Katedry wraz z głównymi bohaterami wydaje się dużo trudniejsze, jeśli jesteśmy w Kosmosie niż na Ziemi, gdyż całkowicie zmienia się nasza perspektywa. Nie widzimy nad sobą nieba, które jest symbolem siły wyższej, tylko niemą pustkę przestrzeni kosmicznej przez co brakuje nam puntu odniesienia.
Katedra (okładka miękka)
Franz Kafka, „Proces” – szkoła średnia (lektura podstawowa z zakresu rozszerzonego)
Surrealistyczna powieść Kafki przysparza kłopotu wielu badaczom literatury. Jej interpretacja może być bardzo zróżnicowana i niejednoznaczna. Czytając „Proces” jako młode osoby, dostrzegaliście zapewne motyw zbrodni i kary lub wręcz Sądu Ostatecznego. Może zauważyliście też krytykę systemu sądowniczego? Jestem zdania, że tę lekturę trzeba przeczytać jako osoba dorosła, by uświadomić sobie również inne aspekty – samotność Józefa K. i jego rozpaczliwe próby wzięcia odpowiedzialności za własne czyny.
Proces (okładka miękka)
Wybrane wiersze Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – szkoła średnia
Poezja Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej jest niezwykle osobistym zbiorem. Uczucia takie jak miłość, oddanie czy tęsknota przenikają się zarówno w wierszach poetki, jak i jej życiorysie. Początki twórczości obfitowały w lekkie i romantyczne poematy.
Niezwykle refleksyjna natura Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej znalazła odbicie również w tych utworach, które nie traktowały tylko o beztroskich uczuciach i namiętnościach. Czas choroby i świadomości nieuchronnego przemijania zaowocowały wieloma wierszami, które udowadniają niezwykłą zdolność obserwacyjną poetki oraz skłonność do autoironii. Jeśli w czasach szkolnych poznaliście tylko jedno oblicze Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, koniecznie sięgnijcie po drugie!
Klasyka mistrzów. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. Wybór poezji (okładka twarda)
William Szekspir, „Romeo i Julia” – szkoła średnia
Na liście lektur, które warto przeczytać będąc dorosłym, nie mogło zabraknąć najbardziej znanej historii miłosnej wszechczasów. Konflikt zwaśnionych rodów, zakazana miłość i najwyższa ofiara, jaką mogą ponieść zakochani, od lat inspirowały twórców, którzy adaptowali XVI wieczny dramat na wiele różnych sposobów. Jeśli tak jak ja macie wrażenie, że lepiej niż oryginał kojarzycie właśnie te adaptacje, koniecznie sięgnijcie po „Romea i Julię”. Mając już za sobą pierwsze miłości i większy bagaż doświadczeń, dużo lepiej zrozumiecie bohaterów i będziecie mogli skupić się na całym tle wydarzeń.
Romeo i Julia (okładka twarda)
Jakie jeszcze lektury waszym zdaniem, powinny znaleźć się na tej liście? Koniecznie dajcie znać w komentarzach. A jeśli szukacie innych inspiracji literackich, zajrzyjcie na stronę Magazynu Empik Pasje do sekcji poświęconej pasji do czytania.
Komentarze (0)