Hashimoto - objawy, przyczyny, leczenie, dieta

Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie służy samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej.

Postawienie diagnozy na chorobę Hashimoto musi być zawsze przeprowadzone przez lekarza endokrynologa, a leczenie, kiedy już dojdzie do niedoczynności tarczycy, polega najczęściej na stałym przyjmowaniu leków z syntetycznym hormonem tarczycy – lewotyroksyną. Prawidłowo leczona choroba Hashimoto pozwala prowadzić normalne życie, jednak bardzo ważne są regularne badania, przestrzeganie dawkowania leków i stosowanie się do zaleceń lekarza.

Co to jest choroba Hashimoto?

Nazwa pochodzi od nazwiska japońskiego lekarza Hakaru Hashimoto, który na początku XX wieku opisał przypadki tej choroby. Dziś wiemy, że jest to choroba autoimmunologiczna, to znaczy, że powstaje wskutek nieprawidłowej pracy układu odpornościowego, który atakuje  własne tkanki – w tym przypadku gruczołu tarczowego.

Organizm produkuje przeciwciała przeciw różnym białkom tarczycy, powstają nacieki limfocytowe, komórki odpornościowe uszkadzają tkanki gruczołu. Skutkuje to przewlekłym stanem zapalnym i powolnym niszczeniem tych tkanek, co po latach prowadzi w końcu do utraty ich funkcji i niedoczynności tarczycy, ponieważ uszkodzona tarczyca nie może produkować  dostatecznej ilości hormonów: tyroksyny i trójjodotyroniny, które odpowiadają za regulacją metabolizmu.
 

 

Przyczyny choroby Hashimoto

Nie wiadomo dokładnie, skąd bierze się choroba Hashimoto. Dużą rolę odgrywa dziedziczność i wrodzone predyspozycje. Na poparcie tej hipotezy można przywołać fakt, że u chorych na Hashimoto częściej niż w populacji ogólnej występują też inne choroby autoimmunologiczne, np.

• celiakia
• reumatoidalne zapalenie stawów
• cukrzyca typu 1

Dane epidemiologiczne wskazują też, że jednym z czynników ryzyka może być nadmiar jodu w diecie, a także niedobór selenu. Czasem czynnikiem wyzwalającym może być silny stres, infekcja lub inna choroba.
 

 

Objawy Hashimoto

Z początku Hashimoto nie daje żadnych objawów, czasami może pojawić się wole, czyli niebolesne powiększenie tarczycy, w niektórych przypadkach występują też guzki tarczycy. Dopiero, kiedy tarczyca jest już uszkodzona, pojawiają się objawy niedoczynności, które można skojarzyć z objawami spowolnionego metabolizmu:

• zmęczenie
• osłabienie
• senność
• spowolniona perystaltyka jelit i częste zaparcia
•  skłonność do tycia
•  uczucie zimna
•  niskie tętno i niskie ciśnienie tętnicze
•  sucha, łuszcząca się skóra
•  suche włosy
• obrzęki
•  worki pod oczami

Czasem w badaniach krwi może pojawić się zwiększony poziom cholesterolu lub anemia.

Niedoczynność tarczycy może też skutkować problemami psychicznymi, takimi jak kłopoty z koncentracją i zapamiętywaniem, obniżenie nastroju, a nawet stanami depresyjnymi. Kobiety z niedoczynnością tarczycy mogą mieć zaburzenia cyklu miesiączkowego, problem z zajściem w ciążę lub z donoszeniem ciąży.
 

 

Jak działają hormony tarczycy?

Zanim powiemy, jakie badania pozwalają wykryć chorobę Hashimoto, skupmy się na działaniu hormonów, które mają związek z pracą tarczycy.

Tarczyca wydziela dwa hormony:

• tyroksynę (T4)
• trójjodotyroninę (T3).

To właśnie one są odpowiedzialne za regulację całego szeregu funkcji organizmu: metabolizm energetyczny, wzrost i rozwój, funkcjonowanie układu nerwowego i inne. We krwi hormony te mogą występować w postaci związanej z białkami lub wolnej (ang. free). Wolne hormony T3 i T4 oznaczane są jako FT3 i FT4. Jeśli jest ich za mało, możemy podejrzewać niedoczynność tarczycy. Jeśli za dużo – nadczynność.

Hormonem, który wpływa na pracę tarczycy jest tyreotropina, czyli TSH (ang. thyroid-stimulating hormone), która ma za zadanie pobudzać tarczycę do wydzielania hormonów T3 i T4. Kiedy stężenie hormonów tarczycy jest niskie, przysadka mózgowa odczytuje to jako sygnał, że trzeba pobudzić tarczycę do działania. Produkuje wtedy TSH, co powinno skutkować stymulacją tarczycy i podwyższeniem poziomu T3 i T4.

Kiedy ich stężenie jest wysokie, to przysadka mózgowa „widzi”, że nie trzeba już pobudzać tarczycy i przestaje produkować TSH. Zbyt wysoki poziom hormonu TSH świadczy więc o tym, że przysadka mózgowa musi mocno pobudzać tarczycę do pracy, czyli tarczyca pracuje za słabo. Można wtedy podejrzewać niedoczynność tarczycy. Jeśli poziom TSH jest zbyt mały, to znaczy, że tarczyca pracuje „pełną parą” i przysadka mózgowa nie musi jej pobudzać. Można wtedy podejrzewać nadczynność tarczycy.
 

 

Badania na Hashimoto

Do stwierdzenia chorób tarczycy, w tym niedoczynności, przeprowadza się badania poziomu TSH, FT3 i FT4, przy czym badanie TSH jest najczęściej wykonywanym diagnostycznym badaniem przesiewowym, to znaczy używanym do wstępnego sprawdzenia, czy u danego pacjenta dzieje się coś niepokojącego. Normy TSH u osób dorosłych wynoszą ok. 0,270-4,200 mIU/l (dokładny zakres może zależeć od metody stosowanej przez dane laboratorium i jest zazwyczaj podany na wyniku dla pacjenta). U dzieci i kobiet w ciąży prawidłowe wartości mogą być nieco inne, dlatego wynik musi być zawsze interpretowany przez lekarza.

Choroba Hashimoto jest schorzeniem autoimmunologicznym, dlatego w diagnostyce oznacza się też przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej, czyli anty-TPO lub aTPO. Podwyższony poziom tych przeciwciał świadczy o reakcji immunologicznej organizmu przeciw własnej tarczycy. Czasem lekarz może także zlecić inne badania. Pomocne jest wykonanie USG tarczycy i wykonanie biopsji w przypadku wykrycia zmian ogniskowych (guzków).

Jak leczy się chorobę Hashimoto?

Niestety, na razie medycyna nie zna sposobów na wyleczenie lub zatrzymanie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Jednak w przypadku wystąpienia niedoczynności tarczycy można skutecznie uzupełniać niedobory hormonów, przyjmując leki zawierające lewotyroksynę. Dawkowanie jest ustalane indywidualnie dla każdego pacjenta. Lekarz zapisuje lek w pewnej dawce i po określonym czasie zleca badanie kontrolne – od jego wyniku zależy, czy dawka będzie zmniejszona, zwiększona, czy pozostawiona bez zmian.

Takie kontrole przeprowadza się częściej na początku leczenia, jednak regularne badania poziomu TSH i ewentualne dostosowywanie dawki będzie konieczne przez całe życie. Trzeba pamiętać, że tarczyca się nie regeneruje, dlatego leki trzeba będzie przyjmować cały czas, tak jak osoba chora na cukrzycę musi przyjmować insulinę. Przy właściwym dobraniu dawki można zachować zdrowie i długo cieszyć się dobrym samopoczuciem. Należy przestrzegać pory przyjmowania leków i właściwego odstępu czasowego od posiłku, aby nie zaburzyć wchłaniania tyroksyny z przewodu pokarmowego. Niektóre pokarmy mogą utrudniać przyswajanie leku – szczegółowych informacji udzieli ci lekarz.

Dieta w chorobie Hashimoto

Osoby chore na Hashimoto często mają skłonności do tycia, dlatego szukają odpowiedzi na pytanie: co jeść przy niedoczynności tarczycy? Nie ma uniwersalnej diety, która gwarantowałaby poprawę samopoczucia przy Hashimoto. W przypadku przybierania na wadze należy dostosować wartość kaloryczną porcji do potrzeb swojego organizmu – może w tym pomóc wykwalifikowany dietetyk. Nie należy jednak ograniczać kalorii zbyt drastycznie, ponieważ może to wpłynąć na dodatkowe spowolnienie przemiany materii.

Warto też dbać o aktywność fizyczną, która – dopasowana do indywidualnych możliwości – zawsze dobrze wpływa na zdrowie. Osoby chore jednocześnie na celiakię lub inne formy nietolerancji glutenu powinny wykluczyć z diety pszenicę i inne zboża zawierające gluten, a pacjenci z innymi chorobami – np. chorobami układu pokarmowego, cukrzycą, alergią, nietolerancją laktozy – powinny stosować dietę odpowiednią dla swojego rodzaju schorzenia. Jeśli występują zaparcia, dobrze jest zadbać o stymulację pracy jelit, czyli pić dużo płynów i spożywać odpowiednią ilość błonnika.
 

 

Suplementy w chorobie Hashimoto

Dobrze zbilansowana dieta powinna zawierać wszystkie niezbędne mikroelementy, szczególnie selen i żelazo. Chorobie Hashimoto czasem towarzyszy niedobór żelaza, dlatego warto okresowo badać poziom żelaza w organizmie i ewentualnie modyfikować swoją dietę. Niektóre badania sugerują też, że przy Hashimoto pomocne może być uzupełnianie selenu, jeśli istnieje niedobór. Jednak nie zawsze jest to potrzebne, a selen łatwo można przedawkować (i bardzo tym sobie zaszkodzić), dlatego nie należy przyjmować suplementów z selenem bez konsultacji z lekarzem. Pierwiastkiem, który bezpośrednio wpływa na pracę tarczycy jest jod - wchodzi on w skład hormonów T3 i T4.

Nie przyjmuj jednak na własną rękę żadnych suplementów zawierających jod (np. kelp, morszczyn itp.), ponieważ nadmiar jodu w diecie może być jednym z czynników zwiększających ryzyko choroby Hashimoto, może też zaburzać przebieg leczenia. W Polsce mamy jodowaną sól – to zwykle wystarczy do pokrycia zapotrzebowania na ten pierwiastek. Pamiętaj: jeśli chorujesz na tarczycę i chcesz bezpiecznie przyjmować jakiekolwiek suplementy lub wprowadzić zmiany w swojej diecie, koniecznie skonsultuj to z lekarzem. Lekarz stwierdzi, czy rzeczywiście istnieje taka potrzeba, pomoże wybrać właściwy rodzaj i ustali dawki potrzebnych suplementów.
 

 

Podsumowując – z chorobą Hashimoto można normalnie żyć, pod warunkiem dobrze prowadzonego leczenia. Nie należy bać się przyjmowania syntetycznych hormonów tarczycy – są one konieczne, aby uzupełnić niedobór tych naturalnych, których uszkodzona tarczyca już nie wytwarza w dostatecznej ilości. Właściwe leczenie przy chorobie Hashimoto pozwoli cieszyć się pełnią życia.

Więcej podobnych artykułów znajdziesz na Empik Pasje w dziale Poradniki.

Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com

Bibliografia

1. dr n. med. Piotr Miśkiewicz, dr hab. n. med. Tomasz Bednarczuk, „Choroba Hashimoto”  - artykuł dla pacjentów w serwisie Medycyna Praktyczna. Link: https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/77782,choroba-hashimoto (dostęp 15.06.2021)
2. Rayman, M. (2019). “Multiple nutritional factors and thyroid disease, with particular reference to autoimmune thyroid disease”. Proceedings of the Nutrition Society, 78(1), 34-44. doi:10.1017/S0029665118001192
3. Przegląd przeglądu danych naukowych z 2013 roku nt. „Suplementacja selenu w chorobie Hashimoto”. Link: https://www.cochrane.org/pl/CD010223/ENDOC_suplementacja-selenu-w-chorobie-hashimoto (dostęp 15.06.2021)