12 sierpnia 2021

Filmowy podbój kosmosu – najlepsze filmy o eksploracji wszechświata

Teraz gdy podbój kosmosu bardziej niż kiedykolwiek przestaje być czystym science fiction, warto spojrzeć na kino zafascynowane ideą podróży kosmicznych. Ta tematyka nieustannie ciekawi twórców, a samo filmowe spojrzenie na eksplorację wszechświata przez dekady niesamowicie się zmieniało. Co takiego mają w sobie filmy o kosmosie, że od lat podbijają serca widzów? Odpowiedzi szukamy wśród największych gwiazd gatunku.

Autorka: Magda Tarnawska

„2001: Odyseja kosmiczna”

Filmy science fiction prawdopodobnie wyglądałyby zupełnie inaczej, gdyby nie klasyk Stanleya Kubricka. Po ponad 50 latach od premiery „2001: Odyseja kosmiczna” wciąż jest pewnego rodzaju standardem, według którego oceniane są wszystkie filmy zajmujące się eksploracją kosmosu.

Jeden z najbardziej wpływowych filmów gatunku uchwycił wielkość, tajemniczość i podziw dla podróży kosmicznych. Ujęcie realizowane praktycznie wyłącznie za pomocą ogromnych scenografii, modeli i precyzyjnej projekcji fotograficznej stanowiło wielki krok naprzód w sferze wizualnej. Co zostało zresztą docenione Oscarem za najlepsze efekty specjalne. Oprócz tematyki film pociąga widza także w warstwie muzycznej.

„Marsjanin”

Z jednej strony „Marsjanin” to przede wszystkim opowieść o przetrwaniu i wytrwałości, z drugiej stanowi celebrację wizji eksploracji kosmosu i konkretnych planów związanych z Marsem.

Film Ridleya Scotta, oparty na popularnej powieści Andy’ego Weira, opowiada o misji ocalenia astronauty Marka Watneya (Matt Damon), który został porzucony na Marsie po tym, jak reszta jego załogi awaryjnie opuściła planetę podczas burzy piaskowej. Dużym walorem tego filmu jest błyskotliwość głównego bohatera - uwięzionego astronauty, który wykorzystuje swoją wiedzę, logikę i humor, w rozwiązywaniu każdego pojawiającego się problemu. W jakiś niemożliwy sposób znajduje w sobie pokłady wytrwałości w obliczu przytłaczającej, dramatycznej sytuacji. Przekształca skomplikowane naukowe pomysły w jasne i przynoszące efekty rozwiązania, czym zjednuje sobie sympatię widzów i staje się prawdopodobnie najbardziej inspirującą postacią w historii tego gatunku.

„Pierwszy człowiek”

Dramat biograficzny Damiena Chazelle’a reżysera m.in. „La La Land” i „Whiplash” to odświeżająca wizja programu kosmicznego, który doprowadził do historycznego spaceru po Księżycu. Przedstawia go nie jako heroiczne przedsięwzięcie, które zmieniło bieg historii, ale jako osiągnięcie ludzi, którzy narażają się na niewiarygodne ryzyko. Stanowi też rewizjonistyczną biografię mitycznej postaci Neila Armstronga (Ryan Gosling) i jego towarzyszy.

Ukazuje ich jako zwykłych obywateli, ojców, mężów, którzy w swoim czasie dokonali czegoś niezwykłego. Podobnie pozbawione blasku są odtworzenia historycznych lotów kosmicznych NASA, które umieszczają widza w kokpicie i przedstawiają wczesne statki kosmiczne jako szokująco prymitywne, z trzeszczącym metalem i technologią analogową. Ta zmiana perspektywy jest ekscytująca, a styl dokumentalny zapewnia prawdziwość, która uzmysławia widzom niebezpieczeństwa programu kosmicznego.

„Grawitacja”

To siedmiokrotny zdobywca Oscara z 2013 roku, z Sandrą Bullock i George'em Clooneyem w roli unieruchomionych w kosmosie astronautów, którzy robią wszystko, by wrócić do domu. Film Alfonso Cuarona opiera się na założeniu, że niska orbita okołoziemska jest tak zatłoczona sprzętem i kosmicznymi śmieciami, że najmniejsza kolizja może zainicjować reakcję łańcuchową i całkowicie zniszczyć stację czy rakietę. Niemniej jest to bardziej film o przetrwaniu niż film science fiction, który można pochwalić za realistyczną oprawę wizualną, występy głównych bohaterów i poruszającą muzykę. Stopniowo, w wyniku celowego zabiegu długich ujęć, okazuje się emocjonującym i porywającym wezwaniem skierowanym do widzów, by nie ustawali w walce z pragnieniem poddania się czy odpuszczenia.

W „Grawitacji” na uwagę zasługuje także osiągnięcie niemal idealnego efektu nieważkości. W filmie oddano otoczenie i wrażenie zerowej grawitacji z większą mocą niż w jakiejkolwiek innej produkcji zrealizowanej do tej pory.

„Interstellar”

Przyszłość ludzkości wygląda ponuro, a podróżowanie w kosmos i poszukiwanie alternatywnej Ziemi wydaje się być jedyną realną opcją na przetrwanie. Jednak tylko kilka planet w zasięgu ma warunki do życia, a naukowcy i astronauci (w tych rolach m.in. Matthew McConaughey i Anne Hathaway) starają się je odnaleźć.

Film Christophera Nolana to kolejna produkcja, w której udało się ukazać majestat i ogrom kosmosu, dzięki zapierającym dech obrazom. Poza tym dostarcza wiarygodnego, ponurego, ale wciąż często elektryzującego obrazu oszałamiającej podróży w czasie i przestrzeni.

Dzięki współpracy astrofizyka Kipa Thorne'a, który był konsultantem i producentem filmu, „Interstellar” przekazuje tak dokładnie, jak to możliwe, prawdopodobny sposób podróżowania przez tunel czasoprzestrzenny.

„Ad Astra”

James Gray snuje w tym filmie wizję końca XXI wieku i dość realistyczny obraz powszechnych podróży kosmicznych. Ale ta historia o astronaucie (Brad Pitt), który postanawia odkryć prawdę o swoim zaginionym ojcu (Tommy Lee Jones), jest w gruncie rzeczy kontemplacyjnym dramatem. Cała sfera podróży międzyplanetarnych stanowi spektakularne tło dla pełnej znaczeń opowieści o niepokoju i rodzinnych problemach. Stawia też pytania o istnienie i rolę boga.

„Solaris”

Powieść Stanisława Lema stała się podstawą dwóch adaptacji filmowych; wersji z 1972 r. w reżyserii Andrieja Tarkowskiego oraz amerykańskiego ujęcia Stevena Soderbergha z 2002 roku. W obu przypadkach eksploracja kosmosu – tutaj odkrycie tajemniczej planety o nazwie Solaris – jest bezpośrednią metaforą pewnego rodzaju wewnętrznej, psychologicznej eksploracji, która okaże się równie tajemnicza, jak nieznany kosmos.

W ramakeu Soderbergha George Clooney gra Chrisa Kelvina, psychiatrę, którego zadaniem jest zbadać załogę stacji kosmicznej krążącej wokół planety Solaris. Kiedy tam dociera, odkrywa, że większość członków załogi nie żyje, a ci, którzy przeżyli, tracą rozum. W tej przejmującej historii astronauci muszą ostatecznie zmierzyć się z mrocznymi wspomnieniami, które powróciły, by nawiedzać ich w fizycznej formie. Jesteś już fanem tego filmu? Koniecznie sprawdź także oryginalną powieść.

„Obcy”

Pod wieloma względami film Ridleya Scotta z 1979 roku, ustanowił kanon dla przyszłych filmów kosmicznych. Poczucie izolacji, szybko słabnąca załoga, strach przed sztuczną inteligencją, niemożliwa ucieczka i nieprzyjazny kosmos – to wszystko to tropy, które sprawiają, że ten horror science fiction staje się wyjątkowo przerażający. Bo też, gdy załoga Nostromo próbuje przetrwać gniew wrogiego intruza na pokładzie swojego statku, kosmos nigdy nie jawił się bardziej klaustrofobiczny.

„Obcy” staje się typem obrazu o nawiedzonym domu w kosmosie, z którego nie ma ucieczki. Podczas gdy inne pozycje na tej liście odzwierciedlają przynajmniej ostrożny optymizm co do przyszłości ludzkości i jej obecności w kosmosie, ten film jest odwróceniem tego poglądu. Pustka w klasycznym horrorze Ridleya Scotta jest obojętna, niegościnna i wręcz wrogo nastawiona do ludzkiego życia, a kosmos pełen martwych planet, gnijących zwłok i wściekle drapieżnych form życia.

„Apollo 13”

Ten epicki dramat pełen gwiazd to opis prawdziwej misji Apollo 13 na Księżyc, w której trzech astronautów NASA (Tom Hanks, Kevin Bacon i Bill Paxton) toczy wyścig z czasem. Gdy znajdują się w śmiertelnym niebezpieczeństwie w drodze do domu z przerwanego lądowania na Księżycu, dramatyczne wydarzenia zaczynają relacjonować nawet sieci telewizyjne.

W opowieści Rona Howarda najbardziej ekscytujące jest mistrzowskie połączenie elementów typowych dla hollywoodzkiego hitu z drobiazgową dbałością o szczegóły historyczne i techniczne. Aby uzyskać efekt nieważkości, sceny kręcone były na pokładzie tak zwanego „Vomit Comet”, zmodyfikowanego samolotu szkoleniowego NASA. No i ten cytat, który przeszedł już do historii: „Houston, mamy problem”.