Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich (okładka  miękka, 09.2020)

Jak wielu z nas używa dziś określenia „odrabianie pańszczyzny”? Z reguły używają go ludzie, którzy długo i ciężko pracują, są przemęczeni lub pracują za naprawdę marne pieniądze, a czasami nawet za darmo. Pojęcie pańszczyzny znane już było w starożytnej Grecji, natomiast w Europie Zachodniej zostało zapoczątkowane w VII wieku. Najbardziej rozkwitła w czasach feudalnych, natomiast później zaczęła zanikać na rzecz przechodzenia na czynsz. Pojęcie to zapoczątkowało budowy folwarków pańszczyźnianych, natomiast wielki ucisk pańszczyźniany doprowadził do wielu buntów chłopskich na terenie całej Europy. Bunty na tym tle były krwawo tłumione, przez wojska, a wybuchały już od XIX wieku. Pańszczyzna przybierała różne formy nie tylko te, które dotyczyły chłopów trudniących się rolnictwem. Dotyczyła ona również ludzi z innych stanów np. rzemieślników, którzy byli poddanymi pana miasta, mieli oni prawo do organizowania się w związki wytwórcze, ale musieli składać daninę ze swoich wytworów, oraz wykonywania prac na rzecz dworu. Pańszczyznę należy odróżniać od niewolnictwa. W niewolnictwie handlowano ludźmi indywidualnie, natomiast w pańszczyźnie handel był zbiorowy, hurtowy. Sprzedawano całe wsie wraz z rodzinami chłopskimi, ziemią i dobytkiem. W nowej serii Ludowa Historia Polski nakładem Wydawnictwa RM ukazała się wspaniała pozycja Pana Michała Rauszera Bękarty Pańszczyzny historia buntów chłopskich. Autor w swej pozycji pochyla się nie tylko nad wyzyskiem chłopów, historią feudalizmu, ale przede wszystkim nad największymi buntami chłopskimi na terenie całej Europy. Dla nas najbardziej znanym z nich była rabacja galicyjska, znana również pod nazwą rzeź tarnowska lub rzeź galicyjska. Był to przeogromny ruch chłopski na terenie zachodniej Galicji, który wybuchł w roku 1846. W XIX wieku stosunki między chłopami a szlachtą były niesamowicie napięte, było to spowodowane bezwzględnym egzekwowaniem powinności feudalnych, a przede wszystkim właśnie pańszczyzny. W tamtym okresie za niewywiązywanie się z obowiązków szlachta nie miała już prawa bić chłopa, ale nikt na to nie zwracał uwagi, prawo sobie szlachcic sobie. Bardzo często taka chłosta kończyła się nawet śmiercią. W okresie tym chłopi byli zmuszeni do dorabiania pańszczyzny na gruntach dominialnych trzy dni w tygodniu, poza tym podlegali pod jurysdykcję państwa, tylko w naprawdę ciężkich sprawach mogli liczyć na sądy państwowe. Nie mogli również opuszczać wsi, w której mieszkali. Najbardziej kluczowym w tym powstaniu było zniesienie poddaństwa. Pierwsze napady na dwory rozpoczęły się już 18 lutego, w drugiej połowie lutego roku 1846 chłopi zniszczyli ponad 500 dworów w cyrkułach tarnowskim, czy bocheńskim. Z całą pewnością rzeź galicyjska miała ogromny wpływ na przyspieszenie uwłaszczenia chłopów w Galicji. Pan Rauszel pochyla się również nad innymi tematami jak ekonomia, walka klas, uwłaszczenie, rola kobiet w buntach... Książka jest wspaniałym przekrojem przez nie tylko samo powstanie pańszczyzny, ale również wszystkie bunty chłopskie, jakie odbyły się w proteście haniebnego traktowania tego stanu. Seria Ludowa Historia Polski z całą pewnością nie ujrzy światła dziennego w podręcznikach do historii. Tam temat jest tylko lekko wspomniany, jednak moim zdaniem czasy feudalne są tematem niezwykle ważnym społecznie. Dziś kiedy naszym dzieciom wydaje się, że chleb się bierze z biedronki, a jak nie będzie ziemniaków na polu, to kupimy w sklepie uświadamianie młodych ludzi w temacie życia, praw, pracy, powinności chłopa od czasów feudalnych do dziś jest bardzo ważne. Tak naprawdę gdyby nie ten stan, a dziś rolnicy, którzy nie oszukujmy się, ciężko pracują, abyśmy my mogli skorzystać z ich wyrobów, zapewne po prostu byśmy głodowali. Oczywiście w świecie GMO i wielkiej ilości chemii w produktach pewnie coś tam byśmy jedli, ale czy to jest zdrowe? Bez wątpienia również pozycja Bękarty pańszczyzny pokazuje nam tragedię ludzi, którzy przez lata utrzymywali funkcjonowanie całego dworu, pana i jego rodziny. Czy publikację tę można odnieść do współczesności? Sami oceńcie. Moim zdaniem, mimo że to pozycja historyczna mówiąca o czasach już minionych, dziś jest jak najbardziej aktualna. Zachęcam Was Kochani do zapoznania się z dziełem Pana Michała Rauszera, a także do zakupienia całej serii Ludowej Historii Polski, która w bardzo przystępny, ale niezwykle obszerny sposób opisuje nam nie tylko przeszłość, ale zmusza do myślenia nad przyszłością.

Świetna książka. Zdecydowanie najlepsza pozycja z aktualnie dostępnych na rynku traktujących o pańszczyźnie