Anamorfosi: Allegri, Monteverdi (CD)

Archiwum wyobraźni Zjawisko anamorfozy polega na celowej deformacji obrazu, która ustępuje, ukazując obraz niezdeformowany, gdy spojrzymy na nią pod odpowiednim kątem (albo odbijemy ją w wypukłym zwierciadle). Najbardziej znaną anamorfozą w malarstwie jest podłużny przedmiot ścielący się u nóg Ambasadorów, przedstawionych na portrecie Hansa Holbeina (1533). Oglądany pod kątem dwudziestu siedmiu stopni zamienia się w ludzką czaszkę – symbol śmierci i przemijania. Album Le Poème Harmonique, zespołu muzyki dawnej prowadzonego przez Vincenta Dumestre’a, bada to zjawisko w kontekście muzyki wczesnego baroku – okresu, w którym renesansowe struktury były sukcesywnie dekonstruowane i oglądane z innej perspektywy: dodawanie ozdobników i tworzenie różnego rodzaju muzycznych przeróbek. Nagranie rozpoczyna słynne „Miserere” Allegriego. Każdego kto zna ten utwór z kanonicznych nagrań angielskich chórów (takich jak Abbey Choir Simona Prestona, The Tallis Scholars Petera Phillipsa, The Sixteen Harrego Christophersa, czy King’s College Choir Davida Willcocksa) wersja Le Poème Harmonique zaskoczy, jeśli nie zaszokuje. O ile jeszcze pierwsze frazy brzmią znajomo, o tyle kolejne wersy zostały poddane improwizowanej ornamentyce. To znana wówczas praktyka i nie ma powodu uważać, że taka wersja nie jest bliska oryginałowi – a być może nawet bliższa niż podpowiada współczesna perspektywa dogmatycznych wykonań. Kolejne utwory na płycie podlegają innym rodzajom anamorfozy – głównie zmiany tekstu przy jednoczesnym zachowaniu muzycznego oryginału. Przykładem takiej parodii (zjawisko niezwykle popularne w baroku) jest słynna miłosna skarga Monteverdiego „Si dolce è'l tormento”. Sam kompozytor przekształcił ją w święty lament Matki Boskiej, która opłakując śmierć Syna, znajduje pociechę w obietnicy Zbawienia. Podobne przekształcenie znajdujemy też w niemiej znanym „Lamencie królowej Szwecji po śmierci męża” (Un ferito cavalier) Luigiego Rossi. Tekst świecki zastąpiono słowami żałoby po śmierci Chrystusa. Metamorfoza polega tutaj na kontemplacji: świeckość oddaje się na służbę religii. Vincent Dumestre traktuje anamorfozę nie tylko jako sztuczkę perspektywiczną, mającą zadziwić słuchacza magią odkrywania tego, co ukryte. Dyrygent traktuje anamorfozę jako klucz do innego spojrzenia na muzyczną rzeczywistość wczesnego baroku. Anamorfoza skrywa tajemnicę – dla jednych będzie to herezja, dla innych transcendencja, dotknięcie jądra sacrum, alegoria. Nagranie – ustawiające się w poprzek wielu dzisiejszym muzycznym dogmatom - objawia prawdę, której nie chcemy lub nie umiemy dostrzegać. Wskazuje na relatywność i niejednoznaczność praktyki wykonawczej – dopowiadając, że często ulegamy złudzeniu. Mówi nam zatem, że muzyczny świat nie zawsze jest taki, jakim go postrzegamy na co dzień, do jakiego przyzwyczaili nas artyści. Czasem wystarczy lekko zmienić perspektywę, by okazał się odmienny od dotychczasowego. Album „Anamorfosi” z pewnością wymaga od słuchacza intelektualnego wysiłku, w pewnym sensie tajemnej umiejętności widzenia rzeczy w różnych wymiarach. Tego samego wymaga też od muzyków i dodatkowo niezwykłych umiejętności warsztatowych. Anamorfozą mogą zatem posługiwać się jedynie najwięksi mistrzowie – tacy jak Le Poème Harmonique i Vincent Dumestre. Dziewięciu śpiewaków i ośmiu instrumentalistów prezentuje doprawdy imponującą formę, szczególne Deborah Cachet (sopran) i Eva Zaicik (mezzosopran).

Przede wszystkim, kiedy dostałem tę płytę nie spodziewałem się, że jest to krążek, który tak bardzo mi się spodoba. Zawsze słuchałem rocka, a ta płyta jest tak różna od mojego stylu muzycznego. Warto zaznaczyć, że płyta oparta jest na utworzy Gregorio Allegriego Miserere, który został skomponowany w Rzymie w 1630 roku. Nagranie przedstawia nam również kompozycje innych twórców tamtego okresu jak Monteverdi, Rossi, Mazzocchi i Marazzoli. A wszystko to w wykonaniu zespołu Le Poeme Harmonique pod dyrekcją Vincenta Dumestre. Koniecznie musicie przesłuchać tę płytę.