Karol May

Wielki imaginator

Urodził się w Saksonii w rodzinie tkackiej, a do piątego roku życia był niewidomy. Wzrok odzyskał po operacji. Kilkukrotnie trafiał do więzienia za kradzieże i oszustwa. May specjalizował się zwłaszcza w wyłudzaniu pieniędzy z pomocą zmyślonych historii.

Gdy przebywał w więzieniu w Zwickau, za dobre sprawowanie pozwolono mu zarządzać więzienną biblioteką. W tym okresie dużo czytał i postanowił samemu zacząć pisać. Jednak nie od razu zszedł z kryminalnej ścieżki. Podszywał się pod plantatora z Martyniki, lekarza, ambasadora USA… Poszukiwano go listem gończym i ostatecznie aresztowano. Później pisarz wspominał, że znaczący wpływ wywarł na niego więzienny katecheta katolik, który zachęcił go do pisania i pomógł nawiązać współpracę z drezdeńskim wydawcą zeszytów.

Gdy w 1874 roku Karl May ostatecznie wyszedł na wolność, kontynuował tę współpracą i zaczął pracować jako redaktor. Zaczął pracować jako pisarz, ale nie cieszył się popularnością. Początkowo tworzył powieści brukowe podpisywane pseudonimami. Z tego okresu pochodzi między innymi „Leśna Różyczka”.

W 1880 roku jeszcze jako redaktor wziął ślub z Emmą Pollmer. Po ślubie zaczął opisywać przygody swoich bohaterów w egzotycznych krainach, głównie na Bliskim Wschodzie i Dzikim Zachodzie, ale także w Ameryce Południowej, Afryce, Chinach. Z wyjątkiem kilku państw May nie odwiedził opisywanych miejsc. Pisząc, korzystał z własnej wyobraźni oraz źródeł historyczno-geograficznych. USA pierwszy raz odwiedził w 1908 roku.

Równoległe życia Karola Maya

W 1893 roku napisał pierwszą część „Winnetou”, swojego najsłynniejszego cyklu należącego do klasyki literatury dziecięco-młodzieżowej. Głównym bohaterem jest Old Shatterhand, alter ego pisarza. Mężczyzna przybywa na Dziki Zachód i zaprzyjaźnia się z młodym wodzem Apaczów – Winnetou. Białoskóry i czerwonoskóry w mężczyzna zostają braćmi krwi w okresie intensywnej kolonizacji terenów Dzikiego Zachodu.

May pisał w pierwszej osobie i wykorzystywał sławę Olda Shatterhanda. Pozował do zdjęć jako bohater swojej książki, ubrany w skórzaną kurtkę z frędzlami i kapelusz z szerokim rondem. To nazwisko pojawiło się też na drzwiach jego domu, a pisarz często podawał je jako własne. Bujna wyobraźnia i skłonność do konfabulacji towarzyszyły mu przez całe życie (co podobno odziedziczył po swojej babce, która uwielbiała opowiadać wnuczętom bajki).

Na spotkaniach autorskich przedstawiał się także jako Kara Ben Nemsi, czyli bohater cyklu arabskiego, chętnie czytanego przez Sienkiewicza („W pustyni i w puszczy” wykazuje wiele podobieństw do „Przez pustynię” Maya) .

Dzięki sukcesowi cykli „Przez pustynię” i „Winnnetou” w latach 90. May, który wcześniej wciąż borykał się z problemami finansowymi, został milionerem. Kupił willę pod Dreznem i wypełnił ją rekwizytami-podróbkami z Dzikiego Zachodu. Zamówił nabijaną srebrnymi gwoździami strzelbę Winnetou i  opowiadał, że po śmierci przyjaciela został wodzem Apaczów.

Koniec iluzji

Wyruszył do Egiptu, Palestyny, na Sumatrę, by uwiarygodnić rzekomo własne podróżnicze przygody. Był zaskoczony tym, co zobaczył. Niedługo potem odwróciła się od niego dobra passa. Coraz częściej zarzucano mu kłamstwo. Prasa odkryła i nagłośniła jego kryminalną przeszłość. Entuzjazm czytelników osłabł. Autorowi zarzucano między innymi bezprawne używanie tytułu doktora oraz plagiaty. Jego pierwsze małżeństwo nie przetrwało tych ataków, ale wkrótce May żeni się ponownie. Rozpoczyna kolejny etap twórczości, z elementami rzeczywiście biograficznymi oraz silnie pacyfistycznymi i alegorycznymi, pełnymi chrześcijańskich symboli.

W 1912 roku ma spotkanie z czytelnikami i słuchaczami, w którym uczestniczył Adolf Hitler, wielki miłośnik twórczości autora „Winnetou”. Paradoksalnie spotkanie dotyczyło pokoju na świecie. Mimo zagorzałego pacyfizmu Maya pisarzowi często zarzucano kult idei nadczłowieka i utrwalanie mitologii potężnego, wszechwładnego Aryjczyka. Shatterhand to przecież jasnowłosy Saksończyk, który podbija Dziki Zachód.

Twórczością Maya zachwycały się także inne silne osobowości epoki, między innymi Albert Einstein. Pisarz zmarł 30 marca 1912 roku. Jako przyczynę zgonu podano „paraliż serca, ostre zapalenie oskrzeli i astmę”, ale według najnowszych badań przyczyną śmierci mogło być zatrucie ołowiem (obecnym w namiętnie żutej przez Maya tabace).

Dziś nie cieszy się taką popularnością jak dawniej, zwraca się uwagę na wątki rasistowskie i kolonialne w jego twórczości. Należy jednak do klasyki. W zapomnienie odchodzą także ekranizacje dzieł pisarza (najczęściej z Winnetou jako głównym bohaterem).