Adam Mickiewicz

Adam Mickiewicz: książki, lista dzieł

Twórczość Adama Mickiewicza można podzielić na kilka okresów, które związane są z jego miejscem urodzenia i edukacji, późniejszego zamieszkania oraz podróżami.

Wyróżnia się: okres wileńsko-kowieński  od 1815 roku, kiedy Mickiewicz podjął studia na Uniwersytecie Wileńskim do lat 1819-1823 roku, kiedy objął posadę nauczyciela w Kownie. W tym czasie założył też z grupą przyjaciół tajne Towarzystwo Filomatów i stawiał pierwsze kroki jako poeta. W tym czasie realizował jeszcze motywy oświeceniowe i klasycystyczne. Już w 1822 roku wydaje jednak Ballady i romanse, będące manifestem romantyzmu polskiego.

Lata 1824-1827 to okres rosyjski (Petersburg, Odessa, Moskwa, Krym), podczas którego ugruntowana została jego pozycja jako czołowego poety romantycznego w Polsce. Tworzy wtedy sonety, powieść historyczną Konrad Wallenrod.

Lata 1829-1832 to okres drezdeński i wybuch powstania listopadowego w Polsce. Tematyka patriotyczna i narodowowyzwoleńcza dominuje w twórczości poety. Tworzy III cześć Dziadów oraz wiersze Reduta Ordona i Śmierć pułkownika.

Od 1832 roku rozpoczyna się okres paryski. Poeta osiada w tym mieście na ponad 20 lat i zaczyna tworzyć teksty publicystyczne publikowane w Trybunie Ludów. Pisze też Pana Tadeusza, Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego oraz wiersze nazywane Lirykami lozańskimi.

Więcej o życiu i twórczości przeczytasz w artykule: biografia Adama Mickiewicza.

Adam Mickiewicz – lektury szkolne

Większość utworów Adama Mickiewicza stanowi kanon literatury polskiej. Wiele z nich trafiło również na listę lektur szkolnych:

• Powrót taty – ballada wydana w 1822 roku w zbiorze Ballady i romanse w tomie 1 Poezyj. Tytuł zawiera temat utworu. Podczas powrotu ojca do domu zostaje on napadnięty przez zbójów, ale ratują go jego modlące się dzieci. Warto zwrócić uwagę na układ ballady: składa się z 21 strof, z której każda ma po 4 wersy. Ma układ regularny: na przemian pisana jest 11- i 8-zgłoskowcem. Utwór był krytykowany przez przyjaciół Mickiewicza z Towarzystwa Filomatów, np. Franciszka Malewskiego (zarzut zbytniej prostoty, siermiężnej ludowości). Ballada pochodzi ze zbioru, którego wydanie jest uznawane za początek polskiego romantyzmu.
• Dziady cz. II, III, IV i wiersz Upiór – cykl dramatów romantycznych oparty na ludowym obrzędzie dziadów, opublikowany w latach 1823-1860. W jego skład wchodzą trzy części, które nie są ze sobą ściśle powiązane. Wiadomo, że Mickiewicz pisał też część I (1821 r.), czyli Dziady. Widowisko, ale jej nie ukończył. Wydano ją w podsumowaniu twórczości dopiero w 1860 r. w Paryżu.
• Reduta Ordona – wiersz z 1832 roku (wyd. 1833 r. w Paryżu), opisujący obronę Warszawy przed Rosjanami we wrześniu 1831 roku podczas powstania listopadowego. Sam Mickiewicz w nim nie uczestniczył, ale stał się jego głównym poetą. Wiersz napisał na podstawie relacji swojego przyjaciela, Stefana Garczyńskiego. Bohaterami utworu jest załoga Reduty 54 i dowódca Julian Ordon. W scenie finałowej wysadza się z całą amunicją w powietrze, aby nie oddać jej wrogowi (wersja niezgodna z rzeczywistością). 
• Śmierć Pułkownika – 5-zwrotkowy wiersz z rymami krzyżowymi o Emilii Plater („dziewica-bohater), która była bohaterką powstania listopadowego. Mickiewicz napisał go jesienią 1831 roku. Tworzy legendę wokół postaci, mitologizuje ją. Schemat opisu śmierci został zainspirowany Śpiewami historycznymi Juliana Ursyna Niemcewicza. Utwór był śpiewany jako piosenka powstańczo-narodowa (Mickiewicz ułożył pierwszą melodię).
• Ballady i romanse – rok ich wydania (1822 w Wilnie) jest uznawany za początek i manifest romantyzmu w Polsce oraz początek rozwoju gatunku ballady. Nawiązują do tradycji lokalnych i historii (znane jest miejsce akcji), ale wprowadzają w tę rzeczywistość elementy świata nadprzyrodzonego, który ma być moralizatorem i dokonywać oceny etyki ludzkiej. Składa się z 14 utworów.
• Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812, we dwunastu księgach, wierszem, przez Adama Mickiewicza – poemat epicki z elementami gawędy szlacheckiej nazywany epopeją narodową pisany w latach 1832-1834 i wydany w 2 tomach w 1834 w Paryżu przez Aleksandra Jełowickiego. Porusza wątki: miłosny, zemsty, sporu o zamek, niepodległościowy. Składa się z Inwokacji, 12 ksiąg i epilogu.
• Sonety Krymskie – cykl 18 utworów opisujących podróż na Półwysep Krymski latem i jesienią 1825 roku. Dedykowane „towarzyszom podróży krymskiej” i opatrzone mottem z Goethego. Mickiewicz pisał sonety w latach 1825-1826. Wydano je w 1826 roku w Moskwie z Sonetami odeskimi. To pierwszy cykl sonetów polskich, który rozpoczął modę na ten gatunek literacki.
• Liryki lozańskie – zbiór wierszy prawdopodobnie z pierwszej połowy 1840 r. napisanych podczas pobytu w Lozannie i opublikowanych pośmiertnie (żaden nie został ogłoszony za życia Mickiewicza). Utwory nie są ze sobą powiązane, ale wyznaczają nowy kierunek w poezji autora oraz rozwój poezji romantycznej. Są bardziej melodyjne, ale też zwięzłe. Dostrzegalne są inspiracje Saint-Martinem. Poeta realizuje m.in. tematykę miłosną, obserwuje naturę, snuje osobiste refleksje, wspomnienia stron rodzinnych, dokonuje rozrachunku z życiem.