Dawno, dawno temu w nieodległej galaktyce, kiedy wejście do internetu zaczynało się od wybrania numeru dostępowego największej telefonii stacjonarnej, komórki nie miały aparatów fotograficznych, filmy nagrywało się w domu na taśmach VHS, a o tabletach nikt jeszcze nie słyszał, w centrum Warszawy został otwarty największy w Polsce salon Empik Junior, a w sieci rozpoczął działalność sklep internetowy Empik.com. Niespełna rok później - 24 stycznia 2000 roku - w Filharmonii Narodowej w Warszawie zostały wręczone pierwsze nagrody dla bestsellerów Empiku zwane wówczas Asami.
Ostatnie lata analogowe
Podczas pierwszej Gali rozdano nagrody w siedmiu kategoriach z zaledwie trzech dziedzin: literatury, muzyki i multimediów. Na pierwszym miejscu wśród polskich autorów bezkonkurencyjna była wówczas Joanna Chmielewska, w kategorii literatury obcej nie do pobicia był „Alchemik” Coelho; duet Kayah i Bregović zdominował rynek polskiej muzyki, a wielbiciele Red Hot Chili Peppers nie mogli uwierzyć, że to nie „Californication”, lecz „Americana” Offspring była najchętniej kupowanym krążkiem z muzyką zagraniczną. Najbardziej zaskakujący był werdykt Kapituły Asów Empiku, która pod przewodnictwem Tomasza Raczka uznała za Wydarzenie Roku program edukacyjny „EuroPlus+Reward”, odrzucając takie „relikty przeszłości” jak książki (m.in. „Heban” Kapuścińskiego) i płyty CD. Z komputerami i nowymi technologiami nic nie miało szans w roku 1999. Załamania wiary w moc wirtualności i tak zwanych dotcomów nic jeszcze wówczas nie zwiastowało.
Dwanaście miesięcy później za Wydarzenie Roku Kapituła uznała płytę „A gu gu” młodziutkiego zespołu Arka Noego, który akustycznymi folkowymi brzmieniami oraz naturalnością dziecięcych wykonawców zachwycił także odbiorców. Fascynacja komputerami, a zwłaszcza internetem dała ponownie o sobie znać fenomenalnym wynikiem sprzedaży... książki Angusa J. Kennedy’ego „Internet - praktyczny przewodnik”. Dziś nagroda Empiku dla papierowego przewodnika po sieci wydaje się czymś absurdalnym, ale w 2000 roku wielu Polaków szukało ciekawych adresów internetowych właśnie w tej książce.
Rok 2001 okazał się przełomowy pod kilkoma względami. Stało się jasne, że nowe technologie nie pozwalają w nowy sposób liczyć zysków i strat, liczyć natomiast mogą - na niemałe dochody - dystrybutorzy filmowi. Standard DVD zadomowił się na polskim rynku, choć zdecydowanie jeszcze przegrywał z kasetami VHS. To taśmy, a nie płyty z pierwszym filmem o Shreku wybierali najchętniej klienci 50 wówczas salonów Empiku w całej Polsce. Dopiero podczas trzeciej edycji Asów filmy okazały się na tyle ważnym produktem, że stworzono dla nich nową kategorię podzieloną wewnętrznie według nośnika.
W dziedzinie literatury polskiej nastąpiła zmiana warty. Joanna Chmielewska, po dwóch latach królowania na listach bestsellerów, abdykowała na rzecz Katarzyny Grocholi, której powieść „Nigdy w życiu!” rozpoczęła serię literackich debiutów polskich pisarek tworzących literaturę obyczajową. Niemałą rolę w otwarciu się wydawców na beletrystykę pań miała też Brytyjka Helen Fielding, która swoją powieścią „Bridget Jones” trafiła do serc robiących kariery singielek. Po raz pierwszy na liście Asów pojawił się jeszcze jeden ważny tytuł zapowiadający szaleństwo nadciągające z Wysp Brytyjskich. Co prawda rok po polskiej premierze pierwszej książki i w formie elektronicznej, ale jednak: do grona Asów dołączył uczeń pierwszej klasy szkoły Hogwart. Na początek w formie gry komputerowej „Harry Potter i kamień filozoficzny”.
Kolekcjonerzy bestsellerów i rozkwit DVD
W roku 2002 Katarzyna Grochola umocniła się na pozycji najpoczytniejszej polskiej pisarki. Paulo Coelho wrócił na top powieścią „Demon i panna Prym”. Największe zaskoczenie odnotowano w kategorii „muzyka polska”: zaledwie miesiąc wystarczył, aby Anna Maria Jopek i Pat Metheny zdystansowali pozostałych pretendentów do tytułu Asa Empiku. Ich wspólna płyta „Upojenie” ukazała się w sprzedaży 2 grudnia, podczas gdy krążek „Po piąte niech gadają” zespołu Ich Troje, który jeszcze w listopadzie 2002 roku był „pewniakiem” do nagrody Asa, miał premierę w połowie maja. Zwycięzca w tej kategorii to nie tylko znak jakości „Upojenia”, ale również wskazówka preferencji muzycznych klientów salonów sieci Empik. W kategoriach filmowych względna równowaga, ale już widać nową erę płyt cyfrowych: do sprzedaży trafiła pierwsza część ekranizacji „Władcy Pierścieni” pokazująca możliwości cyfrowego standardu. Jeszcze ważniejszy wydaje się jednak pomysł Jacksona, by proponować odbiorcom na płytach DVD wersje rozszerzone filmów okraszone nieprawdopodobną liczbą dodatków znakomitej jakości.
Asy Empiku 2003 to notowanie pełne rozmachu: 31 kategorii, w tym kilka prasowych, a także podział gatunkowy w działach książki, muzyki i filmu oraz pierwszy i jak na razie ostatni triumf poezji w skali całej literatury polskiej: najchętniej kupowaną w salonach Empiku polską książką 2003 r. był „Tryptyk rzymski” Jana Pawła II. Katarzyna Grochola ustąpiła pola, ale tylko na rok. W 2004 i 2005 roku jej książki „Ja wam pokażę!” i „Osobowość ćmy” ponownie znalazły się na czele najchętniej kupowanych polskich powieści. Szóstą statuetkę - już nie Asa, lecz Bestsellera Empiku - pisarka dodała do swojej kolekcji na początku 2013 roku, gdy jej powieść „Houston, mamy problem” zajęła pierwsze miejsce w kategorii literatury polskiej, a siódmą za wydaną w roku 2016 powieść „Przeznaczeni”.
Inne bezprecedensowe zwycięstwo odniósł w 2008 Wojciech Cejrowski, który przebił wszystkich już na etapie nominacji: do tytułu Bestsellera pretendowały w kategorii „literatura polska” dwie jego książki oraz wydane na DVD dwa filmy dokumentalne w kategorii „kino artystyczne/dokument”. W ostatecznym podsumowaniu statuetki przypadły tytułom „Gringo wśród dzikich plemion” (książka) oraz „Boso przez świat. Meksyk” (film).
Absolutnym rekordzistą, jeśli chodzi o liczbę statuetek, jest obecnie seria gier komputerowych FIFA.
Koniec ery Pottera i konsolowy zawrót głowy
W 2008 roku dwie statuetki Bestsellerów otrzymał ostatni tom cyklu o Harrym Potterze. Uczestnicy internetowego głosowania przyznali książce Joanne K. Rowling tytuł Wydarzenia Roku. W podsumowaniu rocznej sprzedaży w salonach natomiast powieść „Harry Potter i Insygnia Śmierci” wygrała w kategorii „literatura dziecięca i młodzieżowa”. Natomiast w kategorii „literatura zagraniczna” nastąpiła zmiana warty: Brazylijczyk Paulo Coelho, który cztery razy umieścił swoje książki na najwyższej pozycji rocznego zestawienia zagranicznych książek najchętniej kupowanych w salonach Empiku, tym razem oddał pierwszeństwo Hiszpanowi Carlosowi Zafónowi i jego „Grze anioła”. Rok później Zafón zwyciężył ponownie, tym razem powieścią „Marina”. A w 2008 warto jeszcze odnotować nową kategorię promującą polskich artystów i designerów: Art&Pap. Pierwsza statuetka za projekt kolekcji papierniczej trafiła do Agaty „Endo” Nowickiej.
2009 był rokiem „Zmierzchu”, „Sekretu” i wirtualnego życia, które jako „The Sims 3” po raz piąty zdobyło empikowy laur. „Zmierzch” i „Sekret” w wersjach książkowej i filmowej zdobyły po dwa tytuły Bestsellera. Dla powieści Stephanie Meyer to pierwsze empikowe statuetki, natomiast książka Rhondy Byrne ustanowiła swoisty rekord: trzeci rok z rzędu była najpopularniejszą publikacją w swojej kategorii! W kategorii „fantastyka” statuetka dla Andrzeja Pilipiuka, drugiego polskiego autora po Andrzeju Sapkowskim, któremu udało się wygrać z zachodnią literaturą tego gatunku.
W kategorii multimediów „The Sims 3” było bezkonkurencyjne. Dla całej serii to piąte zwycięstwo w plebiscycie Empiku - w 2003 r. wygrała gra „The Sims: Gwiazda”, w 2004 i 2008 „The Sims 2”, a w 2005 „The Sims 2: Na studiach”. Swoją pozycję umocniła na rynku konsola PS3, której niewątpliwie pomógł olbrzymi wybór gier na tę platformę i upowszechnienie formatu Bluray. Rok później w dziedzinie multimediów pojawiło się kilka zmian: zamiast ogólnej kategorii „gry na konsole” wprowadzono rozróżnienie na PS3, xBox 360 oraz PSP.
Najważniejsze zmiany w roku 2010: audiobooki wróciły do łask, za to PS2 odeszła do lamusa. Do tego come back w pięknym stylu: Sade znów na scenie! Kolejne części sagi „Zmierzch” powtórzyły sukces sprzed roku zdobywając dwie nagrody w dziedzinie książki i filmu: „Przed świtem” w kategorii „literatura młodzieżowa”, a „Księżyc w nowiu” w kategorii „film zagraniczny”. Warto dodać, że w tej pierwszej o statuetkę walczyły... trzy książki Stephenie Meyer!
Wiedźmin i inne książki na monitorze
Rok 2011 w popkulturze bez wątpienia należał do białowłosego pogromcy potworów. Premiera gry komputerowej „Wiedźmin 2” była jednym z najbardziej oczekiwanych i najgłośniejszych wydarzeń tego roku. Światowy poziom kontynuacji wielkiego hitu z 2007 roku (część pierwsza także zdobyła statuetkę Empiku jako najchętniej kupowana gra komputerowa roku) i wykorzystanie postaci kultowej dla polskiej fantastyki przełożyły się na znakomitą sprzedaż i pierwsze miejsce na liście bestsellerów w kategorii gier komputerowych na PC.
Płytowo rok 2011 był bardzo udany dla Kayaxu - wytwórni Kayah. Na topie utrzymywały się bardzo długo dwa świetne tytuły: „Boso” grupy Zakopower (najpopularniejsza płyta z muzyką polską) oraz „Marcin Wyrostek, Coloriage” (klasyka). Rok 2011 był także świetny dla polskiego jazzu: płyta „Komeda” Leszka Możdżera przez kilka tygodni była najlepiej sprzedającym się w Polsce albumem!
Po raz pierwszy w historii nagród Empiku statuetka trafiła do wydawcy ebooków. Monika Halasz-Cysarz z Wydawnictwa „Złote Myśli”, która odebrała ją za publikację „Angielskie formuły konwersacyjne” powiedziała w kuluarach, że rynek w tej kategorii rozwija się coraz bardziej dynamicznie. Do tego stopnia, że trzy lata później odrębna kategoria nie będzie już potrzebna.
Erotyka dla pań, dla panów nowe Diablo
Szósta statuetka Empiku dla Grocholi, dominacja pań wśród najpopularniejszych autorów książek (także erotycznych!), zwycięstwo satyryka nad muzykami pop i rock oraz wielki powrót sagi „Diablo” to najgorętsze zjawiska odnotowane w roku 2012. Po pięciu latach przerwy ponownie została przyznana nagroda dla Wydarzenia Roku.
W kategorii „literatura obca” bezkonkurencyjny okazał się pierwszy tom trylogii E L James „Pięćdziesiąt twarzy Greya” sąsiadujący na liście pretendentów do głównej nagrody z „Ciemniejszą stroną Greya”. Zdaniem socjologów popularność tego cyklu to symptom, że mocna erotyka dla pań wkroczyła na salony.
W kategorii „literatura dla dzieci” wielkie zaskoczenie. Nie dlatego, że autorka jest celebrytką, takie wydawnictwa nikogo już nie dziwią. Rzecz w tym, że napisała naprawdę świetną książkę, która spodobała się i rodzicom wychowanym na „Dzieciach z Bullerbyn”, i dzieciakom obserwującym uważnie dziwny świat dorosłych zza tabletów i monitorów komputerów. Mowa o książce Agnieszki Chylińskiej „Zezia i Giler”.
Na półkach z płytami wielkie zamieszanie i wstrząs: w kategorii „muzyka polska” żaden popowy czy rockowy artysta nie miał szans z... Arturem Andrusem! Jego krążek „Myśliwiecka” pokonał w salonach Empiku najnowsze albumy Andrzeja Piasecznego, Ani Dąbrowskiej i Marii Peszek.
W dziedzinie gier rok 2012 należał niewątpliwie do „Diablo 3”. Wyczekiwana od 12 lat kontynuacji legendarnej sagi zwyciężyła w kategorii „gra PC”. W 2001 roku producenci „Diablo 2” odebrali statuetkę w kategorii „multimedia - rozrywka”, była to więc druga nagroda dla tej serii. Wśród gier na konsole dominowała w 2012 roku „FIFA 13”. Cykl zadebiutował w zestawieniu Empiku w 2006 roku w kategorii „gry na PS2” częścią „FIFA 06”, a kolejne statuetki Bestsellera zdobył za lata 2010 („FIFA 11”) i 2011 („FIFA 12”).
Kryminały i hobbit na fali
Od 2013 do 2015 roku na szczycie list z literaturą polską plasują się kryminały twórców, którzy solidnie przez ostatnie lata pracowali na swoją pozycję. Najjaśniej świecące gwiazdy tego gatunku to Zygmunt Miłoszewski i Katarzyna Bonda. „Bezcenny” i „Gniew” zdobyły statuetkę Bestsellera Empiku dwa lata pod rząd, Bonda odebrała nagrodę w 2015 r. za „Okularnika” - drugi tom serii o profilerce Saszy Załuskiej.
Do podsumowania roku wróciła w 2013 „poezja”. W tej kategorii zwyciężył zbiorek bliski tematycznie... powieściom E L James. Z poezją Szymborskiej i księdza Twardowskiego wygrała antologia „Chwasty polskie” z erotykami, które wybrał do zbioru Daniel Olbrychski. Rok później zwycięstwo tomu wierszy Szymborskiej przypieczętowało sukces serii nowych wydań książek noblistki. Jako znak czasów warto jeszcze odnotować pierwszą statuetkę zdobytą przez gwiazdę internetu czyli youtuberkę Ewę Grzelakowską-Kostoglu, której książka „Red Lipstick Monster. Tajniki makijażu” była w 2015 r. najchętniej kupowanym w salonach empiku tytułem w kategorii „poradniki”.
Największym wygranym roku 2013 okazał się młody debiutant Dawid Podsiadło, który zwyciężył w plebiscycie Bestsellery Empiku w dwóch kategoriach: muzyka polska i Wydarzenie Roku. Laureat talent show „X Factor” podbił serca odbiorców i szturmem zdobył szczyty list sprzedaży płyt albumem „Comfort and Happiness”. Rok później otrzymał drugą statuetkę za tę samą płytę, a pod koniec 2015 r. wydał nowy krążek „Annoyance and Disappointment”, który trzykrotnie okrył się platyną, ale to nie wystarczyło, by zagrozić fenomenowi płyty Stanisławy Celińskiej „Atramentowa” - zdobywczyni tytułu Bestsellera Empiku w kategorii „muzyka polska”. Na półkach z muzyką zagraniczną bezkonkurencyjny był w tym czasie najnowszy krążek Adele „25”.
Lata 2013-2015 łączy nie tylko sukces polskiego kryminału i rozkwit kariery Podsiadły, ale również premiery DVD kolejnych części ekranizacji „Hobbita” zrealizowanej przez Petera Jacksona. Podobnie jak „Władca pierścieni” cieszyły się gigantyczną popularnością i wszystkie trzy zdobyły empikowe statuetki przypieczętowując zmierzch wielkoekranowej „ery wampirycznej”.
W polskim kinie to wciąż złoty okres zapoczątkowany „Salą samobójców”, ale polskie filmy zdobywają uznanie kinomanów także poza krajem. Również tych najbardziej wymagających, o czym świadczy Oscar dla „Idy” oraz powodzenie filmu „Bogowie” na rynku brytyjskim. Wersje dla kina domowego cieszyły się też popularnością w empikach i zdobyły tytuły Bestsellerów w roku 2014 („Ida”) i 2015 („Bogowie”).
Mocny akcent zamykający na razie historię empikowych nagród to podwójna wygrana gry „Wiedźmin 3: Dziki gon” w 2015 r. W kategorii bohaterów gier komputerowych Geralt okazał się bezkonkurencyjny, a Kapituła Empiku uznała, że gra promująca na całym świecie polską wyobraźnię, technologię i literaturę godna jest także tytułu Wydarzenie Roku 2015.
To nie koniec historii. Pisze się ona każdego dnia i wkrótce poznamy jej dalszy ciąg.
Magdalena Walusiak
Komentarze (0)